به گزارش فرهنگ امروز به نقل از شهروند؛ تاریخ تهران در سده‌های اخیر با پدیده تجدد و نوخواهی پیوند یافته است. بخشی مهم از دستاوردهای نوسازی و تجدد در ایران، از مسیر تهران به ایرانیان رسید و این مسأله با توجه به پایتختی و مرکزیت سیاسی و اقتصادی آن طبیعی به نظر می‌آید. بررسی دگرگونی‌های این شهر بزرگ در دو سده اخیر، بدین‌ترتیب آگاهی‌هایی جذاب درباره فرآیند نوسازی ایران می‌تواند پیش روی بگذارد. سعید نفیسی در کتاب «تهران قدیم؛ گفت‌وگوی خانوادگی درباره تهران قدیم» که به ‌سال ١٣٥٣ خورشیدی نگاشته است، درباره گسترش تهران پایتخت در گذار تجدد و نوگرایی در سده‌های اخیر می‌نویسد: «تا مدتهای مدید قسمتی از زمین‌هائی که داخل محوطه شهر بود آباد نشده بود مثلا در شمال شهر از چهارراه مخبرالدوله به بالا تنها جابه‌جا خانه‌هایی ساخته بودند. چنانکه در خیابان شاه‌آباد مخصوصا شب‌های زمستان شغال‌ها به خانه‌های مردم حمله می‌بردند و به همین جهت به محله شاه‌آباد «شغال‌آباد» می‌گفتند. شیشه‌گرخانه، زنبورک‌خانه، جباخانه، قورخانه، باستیون و همه سربازخانه‌ها در داخل شهر بود. تمام این قسمت‌هایی که اکنون بانک سپه و پست مرکزی و شهربانی و وزارت امور خارجه و موزه ایران باستان و ساختمان قدیم شرکت نفت در آن‌جا واقع شده میدان مشق بود که سپاهیان در آن‌جا عملیات نظامی را فرامی‌گرفتند. در ضلع شمالی آن ساختمان‌های قزاق‌خانه بود. در ضلع شرقی این میدان طویله و کالسکه‌خانه سلطنتی را ساخته بودند». گسترش فیزیکی تهران، با شرایط زمانه در واپسین دهه‌های حکومت قاجار همخوانی و همزمانی یافت. نفیسی دراین‌باره می‌نویسد: «نخستین مهمانخانه‌های اروپائی که در تهران دایر شد در ضلع شرقی خیابان فردوسی روبروی همین محوطه بود. ازجمله هتل دوپاری بود که راننده فرانسوی مظفرالدین شاه آن را اداره می‌کرد، دیگر هتل دوفرانس بود که یک بلژیکی آن را ترتیب داده بود. بالاتر از آن روبروی بانک مرکزی نخستین سینمای تهران را که یک عکاس روسی بنام روسی‌خان دایر کرده بود قرار داشت. بالاتر در زاویه خیابان استانبول در همان محل کنونی سفارت ترکیه سفارت کبرای عثمانی بود و در بزرگ آن در خیابان همیسه بسته بود و بالای آن روی کاشی اشعار مضحکی بود که فخری‌بیک سفیر عثمانی ساخته بود و تاریخ ساختمان آن را می‌رساند».